İzmir Körfezi’nde vapurculuk çalışmaları, Sultan Abdülmecid’in saltanat yıllarında (1839-1861) başlar. İzmir’in geçen yüzyılın ortalarına doğru bir ti­caret ve liman şehri olarak hızla önem kazanması, hem körfez sularında, hem de daha uzakça liman ve iskeleler arasında buharlı vapurlar çalıştırıl­masını kaçınılmaz hale getirmişti. Daha sonraki yıllarda Konak ile Alsancak arasında düzgün bir rıhtımın inşa edilmesi de, bu gelişmeyi hızlandırdı.

İstanbul’da olduğu gibi, İzmir’de de vapurla yolcu ve yük taşımacılığı­na ilk girişenler, yine yabancılar olmuştu; devlet de bu duruma göz yum­mak zorunda kalmıştı. Günde karşılıklı ikişer sefer yapan Bornova ile Apsis adlarındaki bu vapurlarla bağlantılı olarak, yolculara kolaylık sağla­mak üzere Bornova iskelesinden Bornova kadar bir de araba servisi kurulmuştu.

İzmir sularında vapur işletme imtiyazı almak için Resmi makamlara ya­pılan başvuruların 1880, 81, 82, 83 yıllarında yoğunlaştığı görülüyor. Bunların ba­şında, İzmir’de oturmakta olan, Manisalı Rum asıllı, ama İngiliz uyruklu D. Baltazzi (Baltacıoğlu) geliyordu.

Bal­tazzi, daha 1875’te, İzmir’den, Körfez içinde Kordelya (bugünkü Karşıya­ka), Karataş ile Göztepe’ye; Körfez dışında da Menemen, Urla, Foça, Çandarlı, Dikili, hatta Ayvalık”a kadar buharlı vapur çalıştırmak için 25 yıllık bir imtiyaz istemiş bulunuyordu.

1880 yılında,]olly Carmoly adlı kumpanya da 25 yıllık bir imtiyaz almak amacıyla resmi makamlara baş­vurdu. Yetkililere yaptığı teklif birkaç yıl önce Baltazzi’nin önerdi­ği tekliflerden daha cazipdi. teklifinde her yıl, karının % 5’ini İzmir’deki Mekteb-i İptidaiye-i Umumiye adlı eğitim kuruluşuna vereceğini vaat etti. Bu teklifi olumlu karşıladı.

Bunun yanında Karşıyaka sakinlerinden birkaç müteşebbis, 23 Ocak 1881 günü İzmir Vilayet makamına başvurarak Körfez’de vapur çalıştırma hakkının kendilerine tanınmasını istedi. Bununla da kal­mayıp iki de küçük vapur ısmarladığını, bunların yanaşacağı iskeleleri de yine kendileri yapacaklarını bildirdi. Kuracakları şirketin adı Şirket-i Hamidiye ya da “Mebadi-i Servet” olacaktı. Sermaye olarak da, 5.000 lira değerinde, beş adet yolcu vapurunu gösterdiler Onlar da Maarife yardımdan geri kal­mayacaklardı; kardan % 10’unu vermeyi taahhüt ediyorlardı.

1882 yılında resmi makamlardan körfez ve liman gibi kapalı sularda ancak Osmanlı bayrağı taşıyan vapurların çalışabileceğine dair bir emirname çıktı. Buna göre, yabancı bayraklı vapurların seferden men edilmesi sağlanmış oluyordu ki, bu çok önemliydi. Şu da var’ ki, halen çalışmakta olan vapurlar seferden men edilince, İzmirliler, hele hele Kar­şıyakalılar gerçekten çok zor durumda kalacaklardı.

o tarihlerde İzmir Körfezi’nde İdare-i Mahsusa idaresinin va­pur çalıştırması düşünülüyordu. başka kişiler de vapur çalıştırmak için girişimlerde bulunmaktaydılar. Bunların biri de, İzmir’in tanınmış tüccarlarından Yah­ya Hayati Efendi’ydi.

Yahya Hayati Efendi, 1883 yılının Temmuz ayındaki başvurusunda bir Osmanlı Anonim şirketi kuracağım, vapurlar satın alıp Körfez’de yine is­keleler inşa edeceğini, yolcu bilet ücretlerinin saptanmasını resmi ma­kamlara bırakacağını, ama verilecek imtiyazın da 30 yıl olması gerektiğini bildiriyordu. O da gelirinin bir kısmını, hem de % 15’ini, İzmir’de yeni kurulmakta olan Mekteb-i Sultani’ye verecekti. Böylece 13 Temmuz 1883 günü İzmir Hamidiye Vapur Şirketi resmen kurulmuş oldu.

Şirket tarafından yapılacak­tı. İmtiyaz müddeti 30 yıldı.

İzmir Hamidiye Vapur Şirketi ilk seferlerine 1884 yılının Şubat ayında sekiz vapurla başladı.

1909 yılında İzmir Hamidiye Vapur Şirketi, Bel­çika Şirketi’nin eline geçmişti.

1913-14 yılında İngiliz Lloyd gemi sicilinde ise kuruluşun elinde tek bir vapuru olduğu görülüyor: O da Gülbahçe idi. Şirketin Belçikalılar’ın eline geçmesinden sonra satın alınan Hürriyet ile Müsavat vapurları nisbeten büyükçe ve sağlam vapurlardı. Bunların gelmesiyle geceleri Karşıyaka ile Göztepe’ye yapılan seferler düzene girdi.

1916’da Şirketin imtiyaz süresinin sona ermesi üzerine vapurların ça­lıştırılması valilikle geçici bir heyete verildi.

İzmir’in işgal günlerinde yabancılar Türk hissedarları zarara uğratarak bu işten vazgeçirmek için her fırsattan yararlanmaya baktılar. Bu arada, Mondros mütarekesi’nin imzalanmasından kısa bir süre sonra, Guiffray, Rees ve Patterson adlı zengin iş adamları körfezde vapur çalıştırmak amacıyla bir şirket kurup İstanbul hükümeti onlara yalnız geçici bir müsa­ade vermekle yetindi.

9 Eylül 1922, İzmir’in Yunun işgalinden kurtarılmasından sonra Guiffray şirketinin bütün haklarının ve vapurlarının millileştirilmiştir. Kuruluş, bu dönemde İzmir’in tanınmış iş adamlarından Uşşakizade Muammer Bey’e devredilmiştir. İşgal yılları sırasında vapur çalıştıran Rees, Whittall ve Ortakları, imtiyazın kendilerinde olduğunu iddia ederek tazminat davası açtılarsa da bir sonuç alamadılar.

5 Ağustos 1925 :günü İzmir Liman; ve Körfez İşleri İnhisarı T.A.Ş. adlı ye­ni bir şirket kurula­rak Uşşakizade Mu­ammer Bey’in ve daha önceki Guiff­ray şirketinin bütün hakları bu yeni kuruluşa devredildi. O yıllarda İdare Güzelyalı tarafında Kara­taş, Karantina, Göztepe ve Güzelyalı’ya düzenli vapur seferleri yaptırıyor­du. Muammer Bey, 16 Eylül 1925 günü vapurlarını 360.000 Türk li­rasına, İzmir İnhisa­rı Liman İşleri İnhi­sarı TAŞ’ ye devretti.

211

Şirket 9 yıl hizmet verdikten sonra, 1934 yılının 8 Ağustos günü, İzmir Liman İşletmeleri Umum Müdürlüğü adı altında yeni bir düzenlemeye gi­dildi. İki yıl sonra da bu umum müdürlük İktisat Vekaleti’ne bağlı olmak kaydıyla İzmir Liman İşletmesi adı altında yeni bir şekle sokuldu. 1938 Ocak ayında Denizbank Umum Müdürlüğü’nün bir şubesi haline getiril­di. 1939’da Devlet Limanları Umum Müdürlüğü’ne 1943’te Devlet Denizyolları Umum Müdürlüğü’ne, ertesi yıl da Devlet Denizyolları ve Limanları İşletmesi Umum Müdürlüğü’ne devrolunan ku­ruluş, 1952 yılında Denizcilik Bankası TAO.’nin kurulmasıyla İzmir İşlet­mesi Müdürlüğü adıyla Denizcilik Bankası TAO.’nin bünyesine alındı. 1983 yılında Türkiye Denizcilik Kurumuna 1984 yılında ise Türkiye Denizcilik İşletmelerine Bağlandı İşletmeye bağlı Alsancak Limanı 1988 yılında TCDD’ye bağlandı. 4 Nisan 2000 tarihinde Körfez Vapurları ile 1993 yılında Bostanlı-Üçkuyular arasındaki feribot seferleri seferlerini yapan araba vapurları İzmir Büyük Şehir Belediye Başkanlığı’na kalan Kılavuzluk ve Römorkörler kısmı 15 Haziran 2010 tarihinde Kıyı Emniyet Genel Müdürlüğü’ne bağlanması neticesinde İzmir İşletmesine faaliyeti sona ermiştir.

Geçmişten günümüze kadar İzmir Körfezinde çalışan gemiler sırası ile şunlardır. Gülbahçe, İstanbul, Dikili, Osmaniye, Hürriyet (Daha Sonra Cumhuriyet) Müsavat (Daha sonraDokuzEylül),Duatepe, Kocatepe, Karşiyeke, Göztepe, Dumlupınar, Alsancak, Çankaya, Güzelİzmir, Suvak, Uşak, Bayraklı, Efes, Sur, Bergama, Selçuk, Foca, Bergama, Göztepe, Emirgan, Hasköy (Yolova) ,Alaybey, 9 Eylül, Ambarlı (Kordon) Kumburgaz (Yalova)İstinye8İhsan Alyanak),Eminönü, Salacak ve Esenköy

Faaliyet alanları içerisinde Dikili, Çeşme Kuşadası ve Marmaris Limanları da bulunan İzmir Liman İşletmesi’ne kaç kişi İşletme Müdürü olarak hizmet etti şimdilik kaydıyla bunu bilmiyoruz ancak bunlar arasında bir kişi vardır ki çalışmaları ile ismini tarihe altın harflerle yazmıştır. Bu kişi Sümer Erol Çağlar’dır.

Sümer Erol ÇAĞLAR 15Ağustos 1933 tarihinde Sinop’ta doğdu. Baba Kazım Anne adı Üftade’dir. İlk ve Orta Okul tahsilini Sinop’ta tamamlayan Sümer Erol ÇAĞLAR Lise tahsilini ise İstanbul Erkek Lisesi’nde tamamlamış olup, 1951 yılında girdiği Yüksek Denizcilik Okulu’nun Makine Bölümünü 1955/1956 öğrenim yılında tamamlayıp, ikincilikle mezun olmuştur. Mezuniyetine müteakip 05 Eylül 1956 tarihinde Denizyolları İşletmesi’nde Gemi Adamları kısmında Makine Zabiti olarak göreve başlamıştır.31 Aralık 1959 tarihinde Askerlik görevini yapmak üzere ayrılmıştır. 30 Haziran 1960 tarihinde terhisini müteakip Denizyolları İşletmesi’ndeki görevine dönmüştür.13 Kasım 1961 tarihinde uzun yıllar çalışacağı İzmir İşletmesi Müdürlüğü’ne Makine Enspektörü olarak atanmıştır.13 Aralık 1966 tarihinden geçerli olmak üzere Denizcilik Bankası T.A.O ‘nın unutulmaz iki Genel Müdürü Celalettin Erol ve Nedret Utkan’ın teklifi ile Yönetim Kurulunun 13 Arlık 1966tarih ve 1696 sayılı kararı ile kabul ve tasvip edilmiş bulunan İzmir İşletmesi Makine Baş Enspektörlüğü ve  Körfez Vapurları Servisindeki Makine Enspektörlüğü’ne atanmıştır. Yönetim Kurulu’nun 11 Ekim 1972 tarih ve 2158 sayılı toplantısında aldığı bir karar ile İzmir İşletmesi Teknik Müdür Yardımcılığı’na atanmıştır. 4 Nisan 1978 tarihinde İzmir İşletmesi Müdürlüğü’ne atanmıştır. Yönetim Kurulu’nun 19 Mart 1980 tarih ve 2595 sayılı kararı  ile Kaza Tahkik Kurulu Başkanlığı’na, atanmış ancak 16 Nisan 1980 tarihinde verdiği bir dilekçe ile İzmir’de ikamet ettiğini çocuğunun İzmir’de Üniversite’ye gittiğini belirterek İzmir’de uygun bir göreve atanmasına talep etmiştir. Bu talep Yönetim Kurulu’nun 25 Nisan 1980 tarih ve 2600 sayılı toplantısında alınan bir karar ile Müşavirler Kurulunda açık bulunan (görev yeri Alaybey Tersanesi ) Müşavirlik görevine atanmıştır. Yönetim Kurulu’nun 5 Şubat 1981 tarih ve 2651 sayılı toplantısında alınan bir karar ile tekrar İzmir İşletmesi Müdürlüğü’ne atanmıştır. Bu görevi 1986 yılına kadar sürmüştür.

Sümer Erol Çağlar İzmir İşletmesi Müdürlüğü’ne atandığı tarihten itibaren titiz çalışması ile dikkati çekmiş, gerek körfez vapurlarının bakım ve onarımları gerek Alsancak Limanında bulunan ekipmanlarının bakım ve onarımlarını titizlikle yakından takip edip bunların uzun süre çalışmalarına olanak sağlamıştır. Bu davranışı bazı kesimlerin hoşuna gitmemiştir. Bu çalışkan ve dürüst insanı sevmeyenler Başta Maliye Bakanlığı olmak üzere olur olmaz ihbar mektupları göndermişlerdir. Bunun üzerine Maliye Bakanlığı başta kendilerine gelen ihbar mektuplarında bahsedilen konular olmak üzere görevde bulunduğu süre zarfında tüm icraatının titizlikle inlenmesi amacıyla o zamanki adı Denizcilik Bankası T.A.O Genel Müdürlüğü’ne bir yazı yazar incelenmesinin yapılması ve neticesininde kendilerine bildirilmesini talep ederler. Bu yazı üzerine zamanın Genel Müdürü konunun titizlikle incelenmesi amacıyla Teftiş Kurulu Başkanlığını görevlendirir.  Görev verilen Müfettişler ihbar mektubunda bahsedilen konular ile diğer konularda yapılan çalışmaları didik didik incelerler yapılan tahkikatlar neticesinde ihbar mektuplarında bahsedilen olayların olmadığı ve yapılan işlerin de kanun ve yönetmelik çerçevesinde yapıldığı tespit edilir. . Bunun üzerine zamanın Genel Müdürü Amiral Nejat Özgece ve Genel Müdür Yardımcısı Zeki Ecevit imzalı Maliye Bakanlığı’na gönderilen yazıda şunlar yazmaktadır. “ İzmir İşletmemiz Müdürü Erol Çağlar hakkında yapılan ihbar üzerine gönderilen ilgideki yazınız’ tetkik edilmiştir. İzmir İşletmemiz Müdürü Erol Çağlar dirayetli, çalış­kan Müdürlerimizden biridir. Muayyen bir grup tarafından kendi­sini ve Bankamızı yıpratmak maksadıyla bu şekilde devamlı ihbarlar yapılmakta, bu ihbarlar üzerine Bankamız Teftiş Kurulunca icra kılınan tahkikatlar neticelerinde de ihbarlar” kavi mücerrette kalmakta ve iddialar asılsız çıkmaktadır. Şimdiye kadar vaki ihbarlar üzerine yapılan tahkikat­lar sonucunda yakinen tanıdığımız ve çalışmalarını takdirle karşıladığımız Müdürümüz daima temize çıkmaktadır. Keyfiyeti bilgilerinize arz ederiz.”  Bu tür asılsız ihbarların sonucun da yorgun düşen Sümer Erol Çağlar 15 Ocak 1986 yılında kendi isteği ile Emekliliğini talep eder.

1987 yılında İzmir’de yeni kurulan Deniz Ticaret Odası İzmir Şubesi Müdürlük görevinde atanır. Bu görevi 2006 yılına kadar sürer bu tarihten Temmuz 2013 tarihine kadar DTO Başdanışmanlık görevinde bulunur. Denizciliği çok seven çalıştığı kurumlarda dürüstlüğü ve çalışkanlığı ile herkesin takdir ve sevgisini kazanan Sümer Erol Çağlar’ı 18 Ocak 2015 tarihinde kaybettik. Dürüstlüğü ve çalışkanlığı ile belleklerde iz bırakan Sümer Erol Çağlar’ı rahmet ve minnetle anıyoruz.

İlginizi Çekebilir

Yorum yapın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir