Limanın Yeni Su Gemileri

Dünyanın var oluşundan bu yana sayıları bilinmeyecek kadar gemiler geldi geçti. Bazıları ilk seferinde batan Titanik gibi iz bıraktı, bazıları iki bacalı dört direkli Gülcemal gibi hafızalarda yaşadı, bazıları kaptanları ile anıldı S/S Ankara Şefik Gögen, S/S Tarsus Necdet Or gibi. Bunların yanında bazıları da vardır ki, ismi geçtikçe hatırlanır veya hatırlanmaya çalışılır. Pek çok gemi de çoktan hafızalardan silindi ve tarihin küflü sayfaları içinde yerlerini aldı. İşte su gemileri bunlara örnek gemilerdir. Bu gemiler, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’ndaki söylenişiyle yardımcı sınıf gemilerdir. Gemiden gemiye mekik dokurlar; bazıları yakıt, bazıları kömür, bazıları da su taşır.

Deniz Mecmuasın da yayınlanan bir yazıda; “1938 yılında yurt dışında yaptırılan ve alınan gemilerden bahsettikten sonra şöyle devam eder; “Başlı başına bir yenilik yapan ve 19 Temmuz Salı ve 20 Temmuz 1938 Çarşamba günü birbirini takiben limanımıza gelen iki yeni su layterinden bahsedeceğiz. Liman IV ve Liman V tesmiye edilen bu iki yeni su layteri Almanya’da, Hamburg’da inşa edil­mişlerdir. Limanımızın su ihtiyacını karşılamak maksadı ile eldeki vasıtaların kifayetsizliği na­zarı itibara alınarak tam manası ile modern olan bu layterlerde bütün kolaylıklar ve seri su alıp verme tesisatı yaptırılmıştır. Beheri 310 ton tatlı su alabilecek kapasite­de olan bu gemiler (300) fren beygir kuvvetinde Deutz Dizel motorlar ile mücehhezdirler, yük­lü vaziyette, saatte 9,5 mil sürat yapmaktadır­lar. Gemilerin tarzı inşası aynen bir yağ gemisi şeklindedir. Bir petrol gemisinin minyatürü o­lan bu layterlerde gemi personelinin bütün es­babı istirahatı temin edilmiştir. Geminin kıç ta­rafındaki küçük kısma pek mahirane sıkış­tırılmış olan kamaraları, yemek salonunu, mut­fak ve banyosu büyük gemilerdekinin aynı genişliğindedir. Keza baş tarafta dört ranzası ve geniş an­tresi mevcuttur. Su tulumbaları aynı fabrika mamulâtının küçük mikyastaki motor ile mücehhez ve türbin pompalarının büyüğü saatte 120 diğeri 60 ton su basmaktadır. Gemilerde yangın ve tahlisiye tertibatları çok mükemmeldir. Bu ufacık teknelerin menakibi de ayrıca bahse değer birer hadise teşkil eder. 30 Haziran 1938 günü Hamburg’dan hareket eden bu gemiler hiç bir yere uğramaksızın doğ­ruca Çanakkale’ye gelmişlerdir. 3800 küsur millik mesafeyi ve Atlas Okyanusu’nun en mühlik bir yeri olan Baybiskie’yi geçerken çok ağır ha­va ile karşılaşıp da hiç tevakkufsuz aşabilen bu tekneler bu ağır fırtınanın afet halini aldığı esnada birbirlerini kaybeden tekneler telsiz cihazlarına malik bulunmamaları yüzünden bir­birlerini bulamamışlar ve çok endişeye düşmüş­lerdir. Bu sebepledir ki, birer gün ara ile İstanbul’a gelebilmişlerdir. Doğrusu oldukça büyük gemilerin bile mühim havalarda geçmeyi düşündükleri bu denizleri böyle ufacık teknelerle geçen Alman personelinin cesaretleri şayani takdirdir.

Her gün için tekemmül etmekte bulunan İstanbul limanı böyle. Modern su vasıtaları ile her sıkışık anlarda beş on gemiye birden su yetiştirilebilecek kabiliyettedir. İki yeni geminin istiap ettiği miktar 620 ton ve mükemmel bir vaziyette çalışmakta bulunan iki büyük ve iki küçük motolay­terlerin istiapları yekûnu 260, gerek buharlı bir su gemisi ve gerekse diğer 4 dubanın da ye­kûnu 290 ton ki, ceman 1170 ton suyu bir anda temin edebilecek olan İstanbul liman işletmesi büyük noksanlığını da tamamlamış bulunmakla şayani iftihar bir eser meydana getirmiştir. Su işleri bakımından İstanbul’u belki dün­yada birinci derecede değilse de ikinci sınıf iş­lek limanlarla mukayese edebilecek bir vaziye­te getiren bu gemilerin yalnız limanımıza gelen sefaine (Gemiye) su temin etmek değil aynı zamanda Adaların da su ihtiyacını temin edebilecektir ki, bu çok değerli bir hizmet demektir. Bu suretle A­dalarda su bakımından şereflenmiş bulunuyor. Bu yeniliği temin için emek sarf eden ve bu işte önayak olan elemanları takdirle yad ederiz.”

İstanbul Limanında bundan başka; Beykoz, Yüzbaşı Murat, Miralay Nazım, 17, 18, 19, 20 No’lu Su layterleri, Liman 6, Liman 7, Liman 8 ve Ömerli adlı su gemileri vardı.

Saka: 1901’de İngiltere, Bristol’de G.K. Stothert & Co. tezgahlarında şilep ola­rak yapıldı. 254 gros, 89 net tonluktu. Uzunluğu 32,7 metre, genişliği 6,1 metre, su kesimi 2,4 metre idi. Stothert yapımı 2 silindirli buhar makinesi vardı. Önce “Maesteg” sonra “Nogaro” ve “Lovcen” adları altında İngiliz, Avusturya-Macaristan ve İtalyan denizcilik şirketlerinde çalıştırıldı. 1924’te Cemal Bey ve Şürekası tarafın­dan alınınca adı “Derya” olarak değiştirildi. 1926’da İstanbul Liman İşletmesi tara­fından alınınca adı “Saka” oldu ve su gemisi olarak çalıştırıldı. 1935’te Devlet Deniz Yolları’na devredildi. 1945’te hizmet dışı bırakılınca Salih ve Şevki Pırlant tara­fından alındı, dizel motor takıldı. “Pırlant” adını aldı. 1968’de sökülmek üzere Şa­kir Kopuz’a satıldı.

Miralay Nazım Bey: Kurtarma gemisi ve römorkör olarak ya­pılmıştı. 329 grostonluk­tu. Uzunluğu 43 metre, genişliği 7,3 metre, su kesimi 3,9 metre idi. 1920’de Fransız donanmasında “Rouge Gorge” adıyla çalıştı. 1923’te adı “Colibri” olarak değiştirildi. Gemi 1925 yılında Türkiye Seyr-i Sefain İdaresi’nin kadro­sunda yer alınca bu sefer de su gemisi haline getirildi ve gemiye “Miralay Nazım Bey” adı ve­rildi. 1936 yılında hizmet dışı bırakılarak satışa çıkartılınca Ali ve Ziya Beyler tara­fından alındı, adı da “Genç” olarak değiştirildi. l955’te Hüseyin Kalkavan’a satıldı. Son sahibi Refik Ali Can gözüküyordu. 1980’de sökülmek üzere satıldı.

Yüzbaşı Murat Bey: 1911’de, İngiltere, Newcastle’de W. Dobson Co. tez­gahlarında buharlı tanker olarak yapıldı. 190 gros, 77 net tonluktu. Uzunluğu 35,5 metre, genişliği 6,4 metre, su kesimi 3,6 metre idi. Mac Coll yapımı 250 bey­gir gücünde 3 silindirli tripıl buhar makinesi vardı. Tek uskurluydu. 8 mil hızı vardı. Önce “Alizarin” adıyla çalıştı. 1914 Mart’ında Osmanlı Seyr-i Sefain İdare­si’ne geçti. 1966’da hizmet dışı bırakıldı.

17 ve 18 No’lu Layter: 1929 yılında İngiltere’de W.S.E. Hill Ltd. Şti’de saç su tankeri olarak inşa edildi. 1929 yılında 17.500 TL karşılığında satın alındı. 50,17 grostonluk olup boyu 18,30 metre, eni 5,50 metre, su kesimi 2,15 metre, toplam 120 beygir gücünde 2 adet makineli, 4 silindirli yarım dizel moru vardı hızı 7,5 mildi.

19 ve 20 No’lu Layter: 1929 yılında İngiltere’de W.S.E. Hill Ltd. Şti’de saç su tankeri olarak inşa edildi. 1929 yılında 12,800 TL karşılığında satın alındı. 50,17 grostonluk olup boyu 15,24 metre, eni 4,30 metre, su kesimi 2,01 metre, toplam 60 beygir gücünde 1 adet makineli, 2 silindirli yarım dizel motoru vardı. Hızı 7 mildi.

Beykoz: 1922’de, Fransa, Blainville’de Ch. Naval Français tezgahlarında su tan­keri olarak yapıldı. 435 gros, 189 net tonluktu. Uzunluğu 45,9 metre, genişliği 7,8 metre, su kesimi 3,7 metre derinliğindeydi. 245 beygir gücünde tripıl buhar maki­nesi vardı. Önce “Cyrus” adıyla çalıştı. 1943’te İstanbul Liman İşletmesi’ne verildi.

Liman IV: Su tankeri. 1938’de 101,000 TL karşılığında Batı Almanya, Ernst Menzer Schiffswerft Tersane­si yapımı. 236 gros, 113 net tonluk. Uzunluğu 33,4 metre, genişliği 7,84 metre, su kesimi 3,80 metre. Batı Almanya Deutz yapımı 248 beygir gücünde Humboldt Deutz dizel motoru vardı. Tek uskurluydu. 1996 Mayıs ayında satışa çıkartıldı.

Liman V: Su tankeri. 1938, 101,000 TL karşılığı Batı Almanya, Ernst Menzer Schiffswerft Tersane­si yapımı. 236 gros, 113 net tonluk. Uzunluğu 33,4 metre, genişliği 7 metre, su kesimi 3 metre. Batı Almanya Deutz yapımı 248 beygir gücünde Humboldt De­utz dizel motorlu, tek uskurlu.

Liman 6: Su tankeri. 1951’de Batı Almanya, J.G. Hitzler Shiffswerft Tersanesi yapımı. 231 gros, 94 net tonluk. Uzunluğu 37,9 metre, genişliği 7 metre, su ke­simi 2,7 metre. Batı Almanya Waggon & Masch yapımı 250 beygir gücünde A.G. Wumag dizel motoru var. Tek uskurlu.

Liman 7: İstanbul’da 1958 yılında inşa edildi. Boyu 26 metre, eni 6 metre, su kesimi 6,80 metre olup 119,66 grostonluktu. 200 beygir gücünde makinesi vardı.

Liman 8: İstanbul’da 1959 yılında inşa edildi. Boyu 26 metre, eni 6 metr,e su kesimi 6,80 metre olup 119,66 grostonluktu. 200 beygir gücünde makinesi vardı.

Ömerli: Su tankeri. 1987’de İzmir, Alaybey Tersanesi’nde yapıldı. 374 gros, 235 net tonluk. Uzunluğu 44,5 metre, genişliği 7,70 metre. Türkiye Pendik-Sul­zer yapımı, 635 beygir gücünde dizel motoru vardı. İlk adı “Çekmece”idi.